Dziady cz. III Adama Mickiewicza- streszczenie i motywy na maturę

Geneza:

Po dziesięciu latach od cz. II i IV, po upadku powstania listopadowego, Mickiewicz wydaje cz. III swojego dzieła. Znajduje się wtedy na emigracji w Paryżu, co mocno wpływa na wydźwięk tejże właśnie części.

Mimo, że cz. III powstała w latach 30. , to czas akcji utworu datuje się na 1823 rok.

Jest to dramat oparty na autentycznych wydarzeniach z życia przyjaciół i kolegów Mickiewicza. Wskazują na to nie tylko historyczne podania, ale także sama dedykacja:

''Świętej * Pamięci

Janowi * Sobolewskiemu

Cyprianowi * Daszkiewiczowi

Feliksowi * Kółakowskiemu

(...)

Narodowej * sprawy * męczennikom''

Cóż znaczy ta dedykacja? Adam Mickiewicz niejako sam wyjaśnia to we wstępie- tą część poświęci opisaniu „ciągłego, niezmordowanego i nieubłaganego okrucieństwa tyranów, z drugiej tak nieograniczonego poświęcania się ludu i tak uporczywej wytrwałości”. Czyli opowiadać będzie o zaborcach i ludziach objętych zaborami. Dalej wspomina o Carze Aleksandrze i senatorze Nowosilcowie, których obarcza winą za tak ogromne prześladowania narodu Polskiego.

Mówi o stowarzyszeniach młodych literatów, sam do jednego z nich należał (Stowarzyszenie Filomatów i Filaretów). Wspomnieni w dedykacji Cyprian Daszkiewicz i Feliks Kółakowski także byli członkami tego stowarzyszenia. Jan Sobolewski był ich nauczycielem. Mickiewicz pisze także o Tomaszu Zanie, swoim bliskim przyjacielu.. Mężczyźni zostali oskarżeni o bunt przeciw rządowi (właśnie przez stowarzyszenie) i zamknięci w więzieniach. Nie mieli oni możliwości obrony, a niektórzy trafili na Syberię lub do wojska. Właśnie o uwięzieniu i niepewności przyszłości mówi Scena I Aktu I „Scena Więzienna”.

Adam Mickiewicz chciał się niejako zrehabilitować tą częścią, bowiem jako jeden z nielicznych przeżył. Sam pisze o tym we wstępie („Z tylu wygnańców jednemu tylko dotąd udało się wydobyć z Rosji”.)

Jednoznaczne są też słowa „Świętej*Pamięci”- wszyscy wspomniani w dedykacji w 1832 już nie żyli.

Plan wydarzeń:

1. Symboliczna scena prologu:

-miejsce akcji; Wilno, cela w klasztorze Bazylianów,

- duchy z prawej (aniołowie) i z lewej (diabły) walczą słownie o duszę Więźnia,

-Anioły mówią o tym, że więzień ma być niedługo wolny,

-Więzień przebudza się, dokonuje się w nim przemiana,

-Symbolicznie zmienia swoje imię:

Bogu Najlepszemu, Największemu.

Gustaw

Zmarł 1 listopada 1823

Tu narodził się

Konrad

1 listopada 1823 (oczywiście to po łacinie)

Akt I

Scena I "Scena Więzienna"

-Spotkanie więźniów w celi Konrada; opowieści o prześladowaniach- martyrologia

-Żegota opowiada o historii swojego aresztowania- nie należał on do żadnego spisku, ma nadzieję, że wystarczy przekupstwo, aby się uwolnić,

-Tomasz jednak niszczy jego nadzieję- nie trzeba być winnym, aby zostać uwięzionym. Nowosilcow po prostu chce się przypodobać carowi i liczy się ilość więźniów,

-Nie mają jak się bronić przed oskarżeniem: sąd jest tajny, a akt oskarżenia- nieujawniony,

-Tomasz chce się poświęcić jako dawny założyciel stowarzyszenia Filomatów i Filaretów,

-Ich warunki w więzieniu są fatalne- nie wiedzą jaki jest dzień, nie mają z nikim kontaktu, okna są zabite deskami, a jedzenie złe, Tomasza nawet głodzono,

-Jan opowiada o swoim pobycie w mieście- ludzi wywożono kibitkami na Syberię. Jeden z chłopców był tak mały, że kajdany obtarły mu nogi i nie mógł iść dalej. Nikt jednak mu nie pomógł. Janczewski także został wywieziony- do końca zachował jednak godność i krzyknął trzy razy:

„Jeszcze Polska nie zginęła!”.

Także Wasilewski został wywieziony- upadł, umęczony, a żołnierz niósł go niczym Jezusa zdjętego z krzyża.-mesjanizm

-Niektórzy nie dotrwali nawet do tego- Adolf mówi o Ksawerym. Z notki biograficznej wiemy iż zastrzelił się on w obawie przed pojmaniem.

-Mężczyźni próbują się pocieszyć śpiewami,

-Jankowski śpiewa bluźnierczą pieśń („Nie uwierzę, że nam sprzyja, Jezus Maryja”), na co oburza się Konrad,

-Następnie Feliks śpiewa także prześmiewczą pieśń ''na cześć cara'',

-Konrad śpiewa pieśń zemsty:

„Tak! zemsta, zemsta, zemsta na wroga,

Z Bogiem i choćby mimo Boga!”

i wygłasza Małą Improwizację (czuje jakby wznosił się ponad niebo, jest pyszny i dumny),

-Resztę niepokoi to dziwne zachowanie, opuszczają jego celę i zostaje sam.

Scena II „Wielka Improwizacja”

-Konrad czuje szczyt swoich możliwości:

-Jako poeta jest samotny i niezrozumiały przez ludzi:

„cóż po ludziach, czym śpiewak dla ludzi?”

-Wierzy, że tylko natura i Bóg są godni słuchać jego poezji:

”Ty Boże, ty naturo! dajcie posłuchanie-

Godna Was to muzyka i godne śpiewanie-

Ja mistrz!

Ja mistrz wyciągam dłonie!„

-Zaczyna porównywać się do Boga, ponieważ Konrad tworzy (poezję) i Bóg tworzy (świat), więc obaj są twórcami,

-Uważa się za lepszego od innych ludzi i poetów, jest pełen pychy:

„Depcę was, wszyscy poeci,

Wszyscy mędrce i proroki”

-Czuje, że przyszedł czas konfrontacji z Bogiem,

-Podkreśla swoją miłość do narodu; „Ja kocham cały naród!”

-Pragnie władzy, która pozwoliłaby mu uwolnić ukochany naród spod niewoli zaborców: „Daj mi rząd dusz!”

-Krzyczy do Boga aby ten mu się ukazał i dał mu siłę. Gdy to się nie dzieje Konrad bluźni na Boga:

''Kłamca, kto Ciebie nazwał miłością,

Ty jesteś tylko mądrością''

-Pojawiają się głosy z lewej strony i prawej, które zawsze oznaczają jedno- diabły i anioły,

-Konrad dalej bluźni, wyzywając Boga do walki na serca,

-Mówi:

''Nazywam się Milijon- bo za milijony

Kocham i cierpię katusze''

-Konrad zarzuca Bogu brak prawdziwej miłości- pragmatyzm,

-Bóg nadal milczy,

-Chce nazwać Boga carem (byłoby to najgorsze z bluźnierstw, bo car był największym wrogiem Polaków), ale tego nie robi i mdleje,

-Diabły dokańczają za niego, więc dusza Konrada może jeszcze zostać uratowana.

Scena III- Egzorcyzmy nad Konradem wykonane przez Księdza.

- Konrad zachowuje się jeszcze bardziej jak szaleniec,

-Zdaje się widzieć Rollinsona (o którym będzie później) i wie co się u niego dzieje, wręcz radzi mu popełnić samobójstwo,

-Ksiądz ukazuje swą pobożność i wewnętrzną siłę,

-Diabeł próbuje go sprowokować, ale Księdzu udaje się z niego wyciągnąć wiadomości o Rollinsonie,

-Można by powiedzieć, że Anioły toczą mały sąd nad duszą i karą Konrada, podkreślają jak ważna jest pokora i uniżenie się wobec Boga.

Scena IV- Modlitwa Ewy, dziewczyny spod Lwowa, za prześladowaną przez cara młodzież; symboliczne widzenie

- Ewa widzi Matkę Boską i ogród kwiatów. Jedna z róż rozmawia z Ewą.

Scena V- ''Widzenie Księdza Piotra''

-Bardzo symboliczna scena, stojąca w opozycji do Wielkiej Improwizacji- Ksiądz Piotr uniża się przed Bogiem, dlatego uzyskuje możliwość widzenia, Konrad bluźnił i wywyższał się, za co został ukarany i Bóg mu się nie ukazał,

-Ksiądz Piotr na początku modli się słowami:

''Panie! czymże ja jestem przed Twoim obliczem?-

prochem i niczem''

-Ksiądz ma widzenie:

-Polska jest tu ukazywana jak Jezus Chrystus w ostatnich godzinach życia- jest wydana w ręce Heroda,

-Polacy musieli opuścić kraj, co sprawiło, że bardzo cierpieli,

-Ukazuje się postać ''wskrzesiciela'':

''krew jego dawne bohatery,

A imię jego będzie czterdzieści i cztery''

Bardzo wielorako można interpretować tą liczbę. Na pewno jest to tajemniczy wskrzesiciel.

Są jednak teorie iż chodziło Mickiewiczowi o samego siebie lub liczbę tą można też powiązać z Biblią interpretując ją Hebrajską numerologią. Synowi jednak Mickiewicz powiedział, iż było to natchnienie i dla niego to też jest zagadka.

-Ksiądz Piotr wie, że naród będzie musiał jeszcze wiele wycierpieć przed upragnionym końcem,

-Polskę sądzi Gal (niczym Piłat) i obmywa ręce, jednak tłum krzyczy by ją ukrzyżować,

-Rakus (Austryjak) napoił ją octem, Borus (Prusak) żółcią, a matka Wolność przygląda się i płacze

- Żołnierz Moskal (Rosjanin) przebija bok Polski,

-Polska kona krzycząc: ,,Panie! Panie! za coś mię opuścił!'',

-Dokonuje się zmartwychwstanie,

-Znów pojawia się postać tajemniczego wybawiciela, który jest określony słowami:

''A życie jego- trud trudów,

A tytuł jego- lud ludów''

-Ksiądz usypia, a Aniołowie zabierają jego duszę na nocny pobyt w Niebie, mówią jednak, że wróci ona do ciała o poranku,

Jest to scena ukazująca motyw mesjanizmu w Dziadach. Opierał się on na haśle: ''Polska Chrystusem Nardów!''.

Scena VI ''Sen Senatora''

-W tej scenie ujawniają się chorobliwa ambicja, żądza władzy i zaszczytów Senatora.

- Jesteśmy świadkami koszmaru Senatora

-Diabły (I i II) czekają aż mężczyzna zaśnie aby zabrać jego duszę na noc do piekła i tam ''wężami smagać, piec''

-Belzebub na to nie pozwala. Senator mógłby sobie przypomnieć potworny sen i, ze strachu, przestać czynić zło, a tego szatan nie chce,

-Mogą oni tylko trochę nastraszyć senatora,

-Zsyłają więc na niego sen, gdzie na początku jest szanowany i podziwiany przez wszystkich możnych. Chce tytułów i zazdrości ze strony otoczenia.

-Car jednak przestaje okazywać mu zainteresowanie i Senator popada w niełaskę, przestaje się liczyć na dworze. Czuje jakby umarł, został pochowany i zgnił, toczy go robactwo

-Jest przerażony tym, że kiedyś mógłby utracić przychylność Cara,

-Diabły zabierają jego duszę do męczarni, wróci ona jednak do ciała rankiem.

Scena VII ''Salon Warszawski''

-Kolejna scena ukazująca zarówno martyrologię, jak i podział społeczeństwa Polskiego,

-W salonie Warszawskim spotykamy przedstawicieli dwóch grup- patriotów, czyli Towarzystwo przy drzwiach oraz ludzi niezainteresowanych, obojętnych sprawie Polskiej czyli Towarzystwo stolikowe

- Towarzystwo przy drzwiach rozmawia o aktualnej sytuacji Polski i Litwy. Na Litwie jest gorzej niż w Polsce- wykonywane są tam wyroki śmierci, a ludzie katowani.

- Towarzystwo stolikowe rozmawia o balach, szczególnie chwalą sobie bale organizowane przez Nowocilcowa:

''Odtąd jak Nowosilcow wyjechał z Warszawy

Nikt nie umie gustownie urządzić zabawy''

Znają głównie Francuski i tamtejszą prasę oraz literaturę piękną, nie interesują się Polską ani Litwą,

-Patrioci zaczynają rozmawiać o uwolnieniu Cichockiego, temat podłapuje Towarzystwo stolikowe,

-Adolf opowiada o losach Cichockiego:

-Był on miłym, zabawnym i wesołym młodym mężczyzną, który kochał dzieci,

-Miał brać ślub,

-Pewnego dnia zniknął,

-Władze spreparowały dowód jego samobójstwa- płaszcz nad brzegiem Wisły- tak naprawdę zabierając mężczyznę do więzienia,

-Przez cztery lata był torturowany i przetrzymywany w okropnych warunkach więziennych,

-Został wypuszczony w stanie krytycznym, ale wciąż pod niejawnym nadzorem,

-Adolf spotkał się z nim, ale to nie był już ten sam człowiek- był umęczony latami niewoli, jego psychika została naruszona i już nie wróciła do dawnego stanu,

-Towarzystwo stolikowe uważa jednak takie opowieści za historyczne i nieprzyjemne, woleliby inne tematy,

-Młodzi wychodzą i sytuację podsumowuje Wysocki słowami:

''Nasz naród jak lawa,

Z wierzchu zimna, twarda, sucha i plugawa,

Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi;

Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi''

Scena VIII Bal Senatora

-Nowosilcow pracuje. Jest zmęczony śledztwem i chciałby już wyjechać z Warszawy.

-Towarzyszą mu Doktor i Pelikan (są to przedstawiciele trzeciej grupy- Polaków zdrajców)

-Do pokoju wchodzi Pani Rolinson. Jest to ślepa matka przetrzymywanego w więzieniu młodzieńca-Rollinsona,

-Kobieta chce wypuszczenia swojego syna z więzienia. Jest stara i niedołężna, syn jest jej jedyną ostoją. Słyszała swojego syna siedząc pod murami więzienia. Jest on słabego zdrowia i kobieta martwi się o jego życie.

-Senator obiecuje się zająć sprawą. Jednakże to kłamstwo- nie interesuje go los chłopaka.

-Doktor i Pelikan chcą skłonić chłopaka do samobójstwa- otworzyć mu okno, by wyskoczył,

-Pojawia się Ksiądz Piotr. Zostaje on spoliczkowany przez Pelikana, ale nie ustępuje. Przepowiada on jego śmierć:

'' Panie, odpuść mu,Panie,on nie wie, co zrobił!

Ach, bracie, tą złą radą tyś sam się już dobił.

Dziś Ty sam staniesz przed Bogiem. ''

-Po chwili przepowiada śmierć Doktora:

"Bracie, i twój zegar stanął i nie ruszy

Do drugiego pokolenia. - Bracie, myśl o duszy.''

-Przenosimy się na Bal.

-Nowosilcow jest obgadywany przez damy i młodych ludzi. Uważają go za zbrodniarza,

-Trwa bal, toczą się rozmowy,

-Pojawia się Pani Rollinson; płacze i lamentuje, twierdząc, że jej syn nie żyje, bo wyskoczył z okna klasztoru,

-Ksiądz Piotr twierdzi jednak, że Rollinson żyje:

"Nie bluźnij, kobieto: syn twój zraniony, lecz żyje"

-Słychać uderzenie pioruna; Doktor umiera rażony piorunem,

-Ks. Piotr spotyka Konrada prowadzonego na przesłuchanie; dziękuje mu za łaskę i ofiaruje pierścień. Ksiądz ma go sprzedać i pieniądze dać na ubogich i na msze dla duszy czyścowych.

Scena IX Noc dziadów

-Akcja toczy się na cmentarzu w kaplicy. Rozpoczną się tam Dziady,

- Przed kaplicą Guślarz rozmawia z kobietą, możemy przypuszczać że jest to dawna miłość Gustawa (duch pojawił się na jej weselu), chce ona spotkać ducha mężczyzny,

-W kaplicy rozpoczęły się już obrzędy,

-Guślarz i kobieta zauważają różnego rodzaju duchy i zjawy, obrzydliwe i ścigane przez zwierzęta,

-Jeszcze raz przypuszczalnie potwierdza się tożsamość kobiety i ducha; kobieta woła go, ale nie przychodzi, Guślarz mówi, że może być to spowodowane zmianą imienia (a Gustaw przecież zmienił imię na Konrad),

-W końcu widzą tłum wozów (prawdopodobnie zesłańców) wyłaniających się zza horyzontu, na ich czele jedzie nieznajoma, ranna postać, z charakterystycznym zranieniem na czole (możliwe, że jest to blizna po zmaganiach z Bogiem Konrada).

Motywy na maturę:

''Dziady'' cz. III to lektura obfitująca w motywy. Warto jednak odświeżyć ją sobie przed egzaminem, a to streszczenie potraktować jak notatki pomocnicze. Bardzo ważne jest, by na maturze nie popełnić błędu.

W tej części wyraźnie zarysowany jest motyw Polski i Polaków. Adam Mickiewicz skupia się nie tylko na ich sytuacji politycznej, cierpieniu i walce narodowo – wyzwoleńczej, ale też na samych Polakach i ich wewnętrznym podziale. Widzimy więc trzy grupy przedstawicieli narodu:

-towarzystwo przy drzwiach, więźniów, Rollinsona i Cichockiego, czyli patriotów, żywo zainteresowanych sprawą Polski,

-towarzystwo stolikowe, czyli ludzi obojętnych,

-Pelikana i Doktora, czyli zdrajców narodu.

Związany z tym jest motyw cierpienia i patriotyzmu. Patriotów już sobie wymieniliśmy, więc wiecie, że część z nich siedzi w więzieniu i ogromnie cierpi. Co by nie mówić cierpi nawet Konrad- jego głęboka miłość do narodu sprawia, że ''za miliony kocha i cierpi katusze''. Patrioci są zniewoleni, bici, torturowani, głodzeni i odizolowali. Jest to właśnie sposób ukazania martyrologii. Młodzi, samotni patrioci są sami przeciw systemowi i światu, ludziom obojętnym losom Polski i tym, którym na rękę jest zaistniała sytuacja. To sprawia, że buntują się przeciw zastanej rzeczywistości. Szczególnie Konrad, który buntuje się przeciw cierpieniu swojego narodu, które chce zakończyć.

Ciekawym motywem w ''Dziadach'' jest motyw kobiety i matki. Najważniejszą kobietą jest Pani Rollinson. Jest ona zdeterminowana aby odzyskać swojego ukochanego syna. Błaga o wypuszczenie go Senatora, a gdy to się nie dzieje i jej syn spada z wieży, przychodzi zrobić awanturę. Jest to kobieta, która mimo wieku i fizycznych słabości (ślepota) ma cel i jest zdeterminowana go osiągnąć.