Dziady cz. II, IV Adama Mickiewicza- streszczenie i motywy na maturę

Witam Was już w nowym roku 2020.

Kosmiczna liczba.

Jednak my nie możemy pozwolić sobie na zwolnienie tempa. Matura tuż tuż (na szczęście), a czas będzie płynął tylko coraz szybciej. Osobiście uważam, że do matury z języka polskiego (niezależnie czy podstawowego /rozszerzonego /ustnego) należy zapamiętać kilka lektur, które zawierają jak najwięcej motywów, a więc są też bardzo uniwersalne. To tak zwane pewniaki, które będziecie mogli wykorzystać w wielu różnych wypracowaniach.

Dziady do takich pewniaków należą.

Dziady cz. II i IV czyli duchów wywoływanie i nocne Księdza odwiedzanie

Geneza:

Adam Mickiewicz urodził się w 1789 roku w Zaosiu (Litwa). Jest on uznawany za jednego z najwybitniejszych poetów Romantyzmu, a na pewno za najbardziej rozpoznawalnego w polskiej świadomości. [zaraz obok na wirtualnej liście najlepszych mamy Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego]

Na studiach w Wilnie, wraz z przyjaciółmi, założył Towarzystwo Filomatów, które miało charakter spiskowy. To właśnie do niego nawiązuje wielokrotnie w IV części Dziadów, ponieważ prześladowania jego przyjaciół i ogółem młodzieży wileńskiej, odbiły się głęboko w jego psychice.

W 1822 roku w Wilnie ukazał się zbiór wierszy jego autorstwa, w którym znajdował się też cykl Ballady i Romanse. Tomik ten to jeden z najważniejszych dzieł poety, bowiem uznany jest za manifest polskiego Romantyzmu. Było to tak ważne, że od czasu wydania Ballad i Romansów liczymy rozpoczęcie się nowej epoki w Polsce- Romantyzmu.

Nasz Wieszcz Narodowy zaczął pisać drugą część ''Dziadów'' w nienajlepszym okresie swojego życia. Niespełniona miłość do Maryli Wereszczakównej i śmierć ukochanej matki odbiły swoje piętno na światopoglądzie Adama Mickiewicza. Było to w roku 1820, a tomki poezji z II i IV częścią Dziadów zostały wydane w 1823.

Dziady te nazywa się wileńsko-kowieńskimi od miejsca ich powstawania.

Streszczenie cz. II:

Druga część dramatu opowiada o obrzędzie Dziadów. Co ciekawe mały Mickiewicz mógł w nim brać udział jako dziecko. Był to zwyczaj przedchrześcijański, który polegał na przywołaniu duszy zmarłego w celu uzyskania jej przychylności. Aby to osiągnąć karmiono, pojono i spełniano inne prośby duszy. Wierzono iż takie działanie sprawi, że miła dusza pomoże człowiekowi, a plony wyrosną obficie. Była to też szansa dla tych, którzy stracili bliskie osoby.

1.Rozpoczęcie obrzędu:

-przewodzi nim Guślarz, który to nawiązuje kontakt z duchami i potrafi je odpędzać,

- chór wieśniaków i wieśniaczek zbiera się w kaplicy,

2. Przyzwanie ''duchów lekkich'':

-są to dusze ludzi, którzy za życia nie popełnili ciężkich grzechów, ale muszą się tułać po świecie i nie mogą przejść do Nieba,

3. Przybycie ''Aniołków'' czyli Józia i Rózi:

- są to dusze dzieci jednej z wieśniaczek,

- nie cierpią, ale muszą tułać po świecie, a wolałyby pójść do Nieba,

-jest tak, bo nie zaznały w życiu goryczy czyli smutków,

- Guślarz daje im dwa ziarna gorczycy, które mają im pomóc wejść do Nieba,

-Dusze znikają,

4. Przyzwanie ''duchów ciężkich'':

-są to dusze ludzi, którzy za życia popełnili zbrodnie i nadal, po śmierci, ponoszą za to karę,

5. Przybycie Widma Złego Pana:

- jest to duch budzący odrazę i grozę, a wokół niego unoszą się ptaki,

- opowiada iż był on bogaty i wpływowy we wsi,

- jego karą jest wieczna tułaczka, głód, ''szarpanie przez żarłoczne ptactwo'',

- Pan nie chce iść do Nieba, chce się tylko najeść i napić,

-Chór Ptaków Nocnych nie pozwala mu zjeść,

-są to dusze wieśniaków, którzy zmarli przez samolubność i okrucieństwo Pana,

- historia dwóch ptaków; Kruk przymierał głodem za życia i wziął z ogrodu Pana jabłka, za co został okrutnie ukarany, Sowa była matką z małym dzieckiem, pozbawioną środków do życia, która prosiła Pana o pomoc, jednak ten ją wygonił i przez to zmarła,

-zarzucają Panu nieludzkie traktowanie innych oraz to, że nie miał litości,

-Widmu nic nie może pomóc,

-Guślarz wygania ducha,

6. Przywołanie ''duchów pośrednich'':

- są to dusze ludzi, którzy nie popełnili wielkich grzechów, ale ich istnienie było naznaczone jakąś skazą lub samolubstwem,

7. Przybycie ''Dziewczyny'' czyli Zosi:

- Zosia ma na głowie wianek, w ręce kawałek rośliny, towarzyszą jej baranek i motyl,

- Była za życia najpiękniejszą kobietą we wsi, ale odrzucała i bawiła się uczuciami innych,

- Umarła nie znając bólu, cierpienia i miłości,

- Jej karą jest tułaczka, jest samotna, nie może ani wrócić do życia, ani pójść do nieba,

-Chce aby mężczyźni przyciągnęli ją do ziemi,

-Nie udaje się to,

-Guślarz mówi, że jeszcze tylko dwa lata, a później pójdzie do Nieba,

-Duch znika,

8. Koniec obrzędu:

-Guślarz rzuca mak i soczewicę w rogi kaplicy,

- nastaje ranek,

9. Pojawienie się Widma:

- ma bladą twarz, a na jego ciele można zauważyć ''pąsową pręgę'' (czyli coś na kształt jasnoczerwonej szramy)

- stoi przy Pasterce wskazując na swoje serce,

- nie odpowiada na wołania Guślarza,

-nie daje się przepędzić,

-Guślarz każe wyprowadzić Pasterkę,

-Widmo podąża za nią.

Motywy na maturę:

Najważniejszym i dominującym tematem do jakiego może przydać się ta część dziadów jest zbrodnia i kara. Adam Mickiewicz ukazuje, że każdy zły uczynek zostawia po sobie trwały ślad w postaci kary po śmierci. Nikt od niej nie ucieknie, a im gorsze przewinienie tym większa kara. Warto jednak zauważyć, że kary nie są sprawiedliwe i wymierne do zbrodni np. Józio i Rózia nie zaznali w życiu cierpień, co nie było absolutnie ich grzechem, ale i tak są za to karani. Nie uważam też by kary Zosi i Widma Złego Pana były odpowiednie, ponieważ są dość okrutne i długotrwałe, a nie zadośćuczynią zbrodni. [A gdzie jeszcze znajdziecie ten motyw? Hym? Oczywiście w Zbrodni i karze Dostojewskiego. ☺ ]

Mocno powiązany jest z tym motyw zemsty. Ptaki, otaczające Widmo Pana, nie pozwalają mu zjeść ani wypić, a gdyby próbował są w stanie odebrać mu pokarm. Atakują go i nie pozwalają zapomnieć o grzechach popełnionych za życia. Są to dusze chłopów, którzy zmarli przez złe uczynki Pana, więc po śmierci dręczą go w ramach zemsty.

Dużo motywów wiąże się z osobą Zosi. Była kobietą piękna, która lubiła, gdy podziwiano i doceniano jej walory. Zmarła młodo nigdy nie zaznając bólu, cierpienia oraz miłości. I to właśnie to ostatnie sprawdziło na nią karę- brak odwzajemnienia uczucia i odrzucenie miłości sprawiło, że musiała się ona tułać po zaświatach. Możemy więc wyróżnić tu motyw kobiety, młodości i miłości.

Ostatnim, z tych największych motywów, jest motyw życia po śmierci. Śmierć zabiera wszystkich tak samo i należy jej się bać, jeżeli za życia nie było się dobrym człowiekiem. Kary za grzechy potrafią być okrutne, a, co najgorsze, wieczne. Jeżeli jednak było się dobrym za życia to i po śmierci życie nie jest złe, choć nudne i smutne. Dusze przebywające na ziemi pragną iść do Nieba i mogą kontaktować się z żyjącymi opowiadając im o swojej przeszłości oraz życiu po śmierci.

Ważne cytaty:

''Są dziwy w niebie i na ziemi, o których ani śniło się waszym filozofom''

~motto; Shakespeare

''Bo słuchajcie i zważcie u siebie,

Że według Bożego rozkazu:

Kto nie doznał goryczy ni razu,

Ten nie dozna słodyczy w niebie.''

~Józio

''Bo kto nie był ni razu człowiekiem temu człowiek nie pomoże''

~Widmo Złego Pana

''Bo słuchajcie i zważcie u siebie,

Że według Bożego rozkazu:

Kto nie dotknął ziemi ni razu,

Ten nigdy nie może być w niebie.''

''Ciemno wszędzie, głucho wszędzie,

Co to będzie, co to będzie?''

Streszczenie cz. IV:

1. Wprowadzenie:

- po kolacji 2 listopada, czyli w dzień zaduszny, Ksiądz siedzi z dziećmi przy stole, zmawiają modlitwę,

2.Przybywa Pustelnik:

-wygląda jak ''trup'',

-mówi, że żył w tej wsi i zmarł 3 lata przed tą rozmową,

-nie może zdradzić jeszcze swojego nazwiska,

-Pustelnik mówi nieskładnie i Ksiądz często nie rozumie o co mu chodzi,

3.Rozmowa między Pustelnikiem, a Księdzem:

- Ksiądz myśli, że Pustelnik jest chory i głodny, dlatego chce się nim zająć,

- Pustelnik mówi, że przebył długą drogę by porozmawiać z Księdzem,

4. Pustelnik zostaje na chwilę sam z dziećmi:

-Dzieci śmieją się z jego stroju- jego ubranie jest pozszywane z różnych kawałków materiału, jest brudne,

-Pustelnik opowiada im o kobiecie, która wyglądała tak jak on, sugeruje, że śmianie się z niej sprowadziło nań karę,

-Mówi, że ten kto nie zna miłości ten może żyć i spać spokojnie,

5.Polemika pomiędzy Pustelnikiem, a Księdzem:

-Pustelnik wspomina Nową Heloizę J.J.Rousseau oraz Cierpienia Młodego Wertera J.W. Goethego,

- Wyciąga sztylet, sugerując, że się nim dźgnie,

-Ksiądz potępia tę myśl, jako bezbożną,

-Rozpoczyna się 21- godzina miłości

- Pustelnik opowiada o wielkim cierpieniu jakie czuje z powodu nieszczęśliwej miłości,

- Zakochał się od pierwszego wejrzenia,

- Jest indywidualistą, marzycielem,

- Szukał na ziemi ''tej jedynej'', której dusza byłaby związana z jego już na zawsze,

-Ksiądz jest chłodny i myśli zdroworozsądkowo,

-Pustelnik przynosi gałąź jedliny, która może symbolizować odrodzenie życia, ale także smutek i żal, nazywa jedlinę swoim towarzyszem,

-Ksiądz tłumaczy dzieciom żeby się nie śmiały, bo Pustelnik ma ''rozum pomieszany'' i jest głęboko zraniony,

-Pustelnik tłumaczy, że gałąź ta kojarzy mu się z momentem, gdy ostatni raz widział swoją ukochaną,

- Ciągle wspomina kobietę, którą kochał,

-Ksiądz próbuje go uspokoić i pocieszyć, mówi, że Bóg odpuści mu grzechy,

-Pustelnik uważa, że jego miłość nie była grzechem, bo Bóg ją stworzył, a on tylko się zakochał,

-Przedstawia teorię ''dusz bliźniaczych''- on i jego ukochana są sobie przeznaczeni, ich dusze są powiązane ze sobą i, niezależnie od tego co się działo na ziemi, w niebie zostaną one połączone,

-Jednakże Pustelnik nie może iść do nieba, tuła się bez celu, przez swoje samobójstwo,

-Ksiądz dalej nie rozumie, ze rozmawia z duchem, pociesza go,

-Pustelnik wspomina rozstanie z ukochaną- chciał się pożegnać z kobietą, bo wyjeżdżał, pocałowali się, ale kobieta wiedziała, że nie mogą być razem i kazała mu zapomnieć,

-Ksiądz racjonalnie mówi mu, iż tak właśnie wygląda życie, wspomina, że umarła mu żona i był na wielu pogrzebach, ale Pan Bóg daje i zabiera i nikt nie ma na to wpływu,

-Pustelnik mówi o trzech rodzajach śmierci:

-śmierć fizyczna- śmierć ciała, która jest pospolita i częsta,

-rozłączenie ''dusz bliźniaczych'' z winy jednej z nich- cierpi tak naprawdę tylko jedna strona i to ona umiera wewnętrznie, powoli i boleśnie, drugiej to nie szkodzi,

-śmierć wieczna- potępienie duszy, Pustelnik boi się, że właśnie ta śmierć go czeka,

-Ksiądz podchodzi do wywodów Pustelnika racjonalnie,

-Pustelnik nie akceptuje takiego spojrzenia na świat,

-Wspominają o duchu lichwiarza zamienionego w robaka- aluzja do wiary w wędrówkę dusz przez kolejne wcielenia,

-Rozpoczyna się 22- godzina rozpaczy:

- Jedna świeca gaśnie bez powodu,

- Nastrój się zmienia- panuje chłód,

-Pustelnik czuje się obdarty ze wszystkiego przez miłość,

-W końcu mężczyźni rozpoznają się- Pustelnik to dawny uczeń Księdza, Gustaw,

- Był on obiecującym i inteligentnym chłopcem, pewnego dnia zniknął i nie odezwał więcej do księdza,

-Gustaw zarzuca Księdzu, że to on go zabił, bo nauczył czytać i dał książki, które pokazały mu romantyczną miłość,

-Gustaw opowiada o swoim życiu przed zakochaniem- było szczęśliwe, rodzinne, miał przyjaciół i cele- teraz to wszystko zniknęło,

- Gustaw płacze przypominając sobie szczęśliwe chwile,

-Po śmierci odwiedził dawne miejsca- dom rodzinny i ogród ukochanej,

-Gustaw opowiada jak przyszedł do ukochanej i znalazł się na jej weselu, uważa, że bliźniacza dusza zdradziła go,

- Wbija sobie sztylet w ciało,

-Rozpoczyna się 23- godzina przestrogi:

- Druga świeca gaśnie,

-Ksiądz w końcu zaczyna rozumieć, że rozmawia z duchem- Gustaw zadał sobie ranę nożem, ale nie zabiło go to,

-Gustaw mówi o dziadach, prosi Księdza o ich przywrócenie,

-Ksiądz mówi, że to obrzędy pogańskie i nie może tego zrobić,

-Pojawia się też inny duch- głos z kantorka, który przeraża Księdza i łamie jego racjonalistyczne podejście do świata,

-Pyta Gustawa czego on potrzebuje,

-Gustaw jeszcze raz wspomina o dziadach, mówi, że jego niedola będzie trwać aż do śmierci ukochanej, ale innym duszom można pomóc przez obrządek dziadów.

Motywy na maturę:

Dominującym motywem tej części jest motyw nieszczęśliwej, romantycznej miłości. Gustaw, jako młody romantyk zakochał się bez pamięci w kobiecie, która nie mogła z nim być.

Mężczyzna ogromnie rozpacza po tym, gdy zobaczył jej ślub i uświadomił sobie odrzucenie. Tuła się bez celu, ludzie go widzą, ale nie rozpoznają, jego dom jest w ruinie, a wspomnienia są wciąż żywe. Jest to motyw cierpienia.

W ''Dziadach'' cz. IV zauważamy też wyraźny motyw szaleństwa. Bohater, podczas dialogu z Księdzem, pogrąża się coraz głębiej w odmęty umysłowego pomieszania. Bredzi, tak, że ciężko go zrozumieć, miesza czas i miejsce, raz nawet zapomina kim jest i jak się tu znalazł. Jego pomieszanie sprawia, że Ksiądz bardzo długo nie może zrozumieć dlaczego Gustaw w ogóle do niego przyszedł.

Całą część kończy zrozumienie przez Księdza, że rozmawia ze zmarłym. Widocznie zauważalny jest tu motyw śmierci- po niej raj wydaje się najlepszym co może spotkać człowieka, ale nie każdy może tam trafić. Gustaw musi odpokutować swoją samobójczą śmierć i trafi do nieba dopiero po śmierci swojej ukochanej.

Cytaty:

''Zdrów na twarzy, ale w sercu głębokie ma rany''

~Ksiądz

'' Umarły!... o nie! tylko umarły dla świata!''

-Gustaw

''Kto miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy,

I noc ma spokojną, i dzień nietęskliwy.''

~Gustaw

''Ty mnie zabiłeś-ty mnie nauczyłeś czytać!''

~Gustaw

''Kobieto, puchu marny,

ty wietrzna istoto!''

~Gustaw

''Bo słuchajcie i zważcie u siebie,

że według Bożego rozkazu:

Kto za życia choć raz był w niebie,

Ten po śmierci nie trafi od razu''

~Gustaw