Cierpienia młodego Wertera Johann Wolfgang Goethe - streszczenie i motywy na maturę

„Cierpienia młodego Wertera, najważniejsze dzieło młodzieńcze J.W. Goethego, osnute na jego osobistych doświadczeniach, jest zapisem refleksji, doznań i wewnętrznych przeżyć bohatera. Utwór wywarł wielkie wrażenie na współczesnych. Naśladowanie stroju i sposobu bycia bohatera, pielgrzymki do miejsc uwiecznionych w powieści, a nawet przypadki samobójstw to niektóre z objawów tzw. <<gorączki werterowskiej>>.”*

Muszę się wam przyznać do pewnej rzeczy – jestem ogromną fanką romantyzmu. Żadna inna epoka literatury nie jest w stanie tak poruszyć mojego serca jak ten okres od lat 90. XVIII wieku do lat 40. XIX wieku.

Dlatego też nad powyższym utworem prawdopodobnie mogłabym się rozwodzić bez końca (choć spróbuję się powstrzymać).

Zaczynając od początku:

Johann Wolfgang Goethe urodził się w 1749 roku w Frankfurcie nad Menem. Nie uważał się za romantyka twierdząc iż

”wszystko to co klasyczne jest zdrowe, a wszystko co romantyczne- chore„.

Początkowo podporządkowany klasycyzmowi, zmienił kierunek swojej sztuki w „okresie burzy i naporu”, tym samym stając się najbardziej rozpoznawalnym i najwybitniejszym z niemieckich poetów, pisarzy i dramaturgów tego okresu. Jego najpopularniejsze dzieła to m. ni.: Faust, Cierpienia Młodego Wertera, Król Elfów (znany też pod nazwą Król Olszyn/Król Olch). Goethe zmarł w 1832 roku w Wiemarze.

Cierpienia Młodego Wertera powstały w roku 1774 i są inspirowane osobistymi doświadczeniami i przeżyciami autora. Dwa lata wcześniej młody Goethe wyjechał na wieś w celu nabycia praktyki zawodowej po studiach prawniczych. Tam zakochał się w Karoline Buff – narzeczonej swojego przyjaciela. Pierwsze spotkanie Lotty i Wertera to dokładne odwzorowanie spotkania Goethego i Karoline. Kobieta, a także jej narzeczony, zostali przeniesieni do powieści pod zmienionymi imionami. Także Wertera i Goethego łączy sine więzy podobieństwa – nie dość, że ich historia była podobna, to znajomi pisarza mówili o jego delikatnej duszy, gwałtowności w uczuciach, szlachetności i miłości do dzieci i natury, które podziela Werter.

Goethe był zmuszony wyjechać, gdy pocałował Karolinę, dręczyła go wtedy depresja i myśli samobójcze. Nie pomogło to, iż dowiedział się o śmierci Wilhelma Jerusalema, znajomego, który zabił się z powodu nieodwzajemnionej miłości. Werter w powieści popełnia samobójstwo w ten sam sposób co Wilhelm.

Cierpienia młodego Wertera są sztandarowym utworem preromantyzmu niemieckiego.

Jeżeli w ogóle można mówić o preromantyźmie. Bezpieczniejsza jest nazwa „romantyzm”, bowiem preromantyzm przez niektórych naukowców jest uznawany za sztucznie wyznaczony okres.

Powieść ta jest epistolarna tz. stylizowana na zbiór listów jakie Werter pisze do swojego przyjaciela Wilhelma. Pojawiają się także listy do Lotty, a także fragment końcowy spisany tekstem ciągłym, ale w większości jest to subiektywny opis uczuć i wrażeń głównego bohatera. Był to dość częsty zabieg w romantyzmie, który miał dodawać powieści realizmu. (Oczywiście nie są to prawdziwe listy. Werter nie istniał. Goethe wymyślił sobie taką formę opowiedzenia tej historii. ☺ )

Ładny obrazek dla estetyki

Plan wydarzeń:

Część 1 - 4 maja 1771 do 10 września 1771

1. Werter przyjeżdża na wieś z powodu:

a) ucieczki przed romansem w jaki się wdał z Eleonorą i (prawdopodobnie) jej siostrą,

b) sprawunkami do jego Ciotki.

2. Zachwyca się pięknem natury i okolicy.

3. Poznaje ludzi z różnych warstw społecznych:

a) parobka zakochanego we Wdowie (to ma potem duże znaczenie),

b)córkę nauczyciela i jej synów,

c) innych chłopów, którzy z początku są nieufni, jednak potem zaczynają go lubić.

4. Poznaje Lottę:

a) Komisarz S. zaprasza go na zabawę, na którą Werter decyduje się iść,

b) wstępuje do Leśniczówki by zabrać jedną z kobiet na zabawę, jest to Lotta,

c) Lotta urzeka go swoim dobrem i ciepłem (opiekuje się młodszym rodzeństwem od śmierci matki) i choć wie, że ma ona narzeczonego, bohater odnajduje w niej bratnią duszę,

d) tańczą razem na balu, Werter jest urzeczony jej pięknem i charakterem.

5. Przychodzi do Lotty codziennie:

a) dużo rozmawiają i spacerują,

b) Werter pomaga jej w opiece nad rodzeństwem,

c) czasem wypełnia dla niej różne sprawunki,

d) zakochuje się w niej i ma nadzieję, że kobieta odwzajemnia jego uczucie,

Bohater sam nazywa ten czas ''najszczęśliwszym okresem w życiu''.

6. Odwiedzają wspólnie proboszcza St.

7. Albert, narzeczony Lotty, wraca:

a) mężczyźni zaprzyjaźniają się,

b) Werter nie może już tyle czasu spędzać z Lottą, przez co cierpi,

c) planuje wyjazd w góry, by poczuć się lepiej,

d) zauważone przez niego pistolety Alberta prowokują między mężczyznami dyskusję o samobójstwie (Albert nie rozumie i nie znajduje uzasadnienia dla takiej decyzji, Werter uważa, że może być to rozwiązanie dla beznadziejnej sytuacji), nie dochodzą do kompromisu,

e)Werter wraca z gór.

8. Miłość przestaje mu dawać radość, ale powoduje ból i smutek.

9. Werter wyjeżdża z miasta:

a) przyjmuje propozycję ministra do pracy w poselstwie,

b) nie mówi Lottcie o wyjeździe, kobieta myśli, że spotkają się następnego dnia.

Część 2- 20 października 1771 do 14 grudnia 1772

9. Werter pracuje w poselstwie:

a) posła nie lubi, uważa go za irytującego,

b) zawiera nowe znajomości.

10. Dowiaduje się o ślubie Lotty i Alberta.

11. Zostaje upokorzony na przyjęciu:

a) pochodzi z mieszczaństwa, więc nie ma dla niego miejsca na arystokratycznym przyjęciu,

b) z początku rozumie to, później jednak uderza go podłość takiego zachowania,

c)rezygnuje z pracy i wyjeżdża.

12. Werter jedzie do rodzinnego miasta:

a)mieszka u znajomego księdza-generała w zamku myśliwskim,

b) chce się zaciągnąć do wojska, jednak zostaje mu to odradzone,

c) miasto nudzi go, a uczucie do Lotty nie daje żyć, więc postanawia wyjechać.

13. Werter wraca do Waldheim:

a) (punkt 3) młodszy synek córki nauczyciela umiera,

b) (punkt 3) zakochany we wdowie parobek zostaje wyrzucony ze służby,

c) później dowiemy się iż parobek ten zabił ukochanego wdowy, a Werter próbuje go bronić, jednak mu się to nie udaje.

14. Stan psychiczny Wertera się pogarsza- obłęd z miłości.

15. Werter spotyka mężczyznę, który oszalał z miłości do Lotty.

16. Relacje psują się:

a) Albert prosi Lottę by nie spotykała się tak często z Werterem,

b)Lotta chce by Werter był obok, ale pokochał inną kobietę i uspokoił swój zmienny temperament,

c) ostatnie spotkanie- kobieta prosi by Werter poczytał jej '' Pieśni Osjana'', oboje wzruszają się, Werter całuje Lottę, a ta krzyczy iż widzą się po raz ostatni.

Tu zaczyna się narracja trzecioosobowa.

17. Werter popełnia samobójstwo:

a) dobrze się do tego przygotowuje- pisze listy do Wilhelma i Lotty, spłaca długi, ubiera ulubione ubrania, spisuje jak i gdzie chce być pochowany,

b) pożycza pistolety od Alberta, a gdy dowiaduje się, że dotykała je Lotta, myśli, że kobieta popiera jego samobójstwo,

c) Werter strzela sobie w głowę, kona następnego dnia w południe.

18. Pogrzeb Wertera:

a) Werter zostaje pochowany pod dwoma lipami w rogu cmentarza,

zgodnie z ostatnią wolą,

c) Lotta i Albert nie pojawiają się z powodu złego stanu zdrowia kobiety.

Motywy na maturę:

Do czego może nam się przydać ta historia? Motywem, który przewija się przez cały utwór jest nieszczęśliwa miłość Wertera do Lotty. Uczucie to, wzorowo romantyczne, jest motorem napędowym akcji i działań bohatera. Cechuje się ona:

• ogromem nawarstwionych uczuć i emocji bohatera ( które to możemy zauważyć dzięki kwiecistemu językowi jakim Werter przekazuje swoje myśli przyjacielowi w listach)

• idealizacją ukochanej osoby (Werter porównuje Lottę do anioła, z namaszczeniem traktuje każdą rzecz jaką dotknęła kobieta). Miłość ta, choć z początku daje bohaterowi radość i przyjemność później przeradza się w niszczącą go siłę, która ostatecznie niszczy bezpowrotnie jego psychikę.

Werter, jako romantyk, z założenia spełnia motywy marzyciela i cierpienia. Jego przepełniony wielkimi ideałami i poezją umysł powoli pogrąża się w mroku i cierpieniu. Nie radzi sobie on kompletnie z otaczającą go rzeczywistością i pod koniec zachowuje jak szalony.

Innym motywem przewijającym się często w Cierpieniach młodego Wertera jest wieś. Mimo, iż mogłoby się wydawać, że ten motyw w sztuce jest częsty, ale warto znać jakiś utwór, który nie jest tak typowy (egzaminujący na pewno to docenią). Oczywiście można odwołać się do ''Chłopów'' czy innej ciężkiej i niezrozumiałej lektury, ale czy nie przyjemniej napisać na maturze o pięknej wsi Waldheim? Wertera zachwyca prostota i piękno tego miejsca, godzinami przechadza się po łąkach i lalach opisując później swoje przeżycia. Wprawia go to w nastrój uniesienia i szczęścia. Tu także objawia się motyw natury. Werter nie dość, że czuje się na wsi dobrze to zaczyna też lubić jej mieszkańców – w jednym z listów pisze iż ludzie Ci, choć prości i niewykształceni, to nie ma szczęśliwszego życia niż ich.

Pojawia się tu też zbrodnia. Nieszczęśliwie zakochany parobek zostaje wyrzucony z domu Wdowy, którą pokochał. Gdy dowiaduje się iż ma ona wyjść za innego zabija konkurenta. Werter dowiaduje się o tym i pędzi do miejsca zbrodni, później próbując pomóc parobkowi. Jego starania spełzają jednak na niczym, a to źle odbija się na jego psychice.

Na swojej drodze Werter spotyka mężczyznę szukającego kwiatów w listopadzie. Okazuje się iż służył on w domu Lotty, zakochał się w niej, a po wyrzuceniu oszalał. Leczono go, acz jego stan nie poprawia się. Marzy on o bogactwie i bukiecie kwiatów dla ukochanej. Jest to to więc motyw szaleństwa.

Oczywiście ostatnim z motywów jest motyw śmierci. Jest to śmierć samobójcza spowodowana nieszczęśliwą miłością. Werter popełnia samobójstwo przez strzał w głowę, kona 12 godzin. Jego trumna jest złożona w rogu cmentarza, nie odprowadza jej żaden ksiądz.

_____________________________________________________________________________

* Lubimy Czytać, Cierpienia Młodego Wertera, https://lubimyczytac.pl/ksiazka/4919644/cierpienia-mlodego-wertera [data dostępu: 1.08.2023]